Chrząkanie w stawach może mieć różne przyczyny, od kawitacji po artrozę
Co to znaczy trzaskanie w stawach, dlaczego powstaje i kiedy zwrócić uwagę?
Może to znasz – przy rozciąganiu palców lub wstawaniu z krzesła słychać znane trzaskanie. Dla niektórych przyjemne uczucie ulgi, dla innych nieprzyjemny dźwięk towarzyszący obawom. Trzaskanie i pękanie w stawach to powszechne zjawisko, które doświadcza większość ludzi, zarówno podczas ruchu, sportu, jak i w spoczynku. Mimo to, wokół tego zjawiska krąży wiele mitów, niejasności i obaw. Co oznacza trzaskanie w stawach? Czy jest to oznaka jakiegoś problemu, czy tylko nieszkodliwy dźwięk wydawany przez ciało?
Odpowiedź nie zawsze jest jednoznaczna, ale nowoczesna medycyna i fizjoterapia przynoszą coraz więcej informacji, które pomagają zrozumieć to zjawisko. Zrozumienie, co się dzieje w ciele, gdy staw „trzaska", może pomóc rozwiać obawy i jednocześnie w porę rozpoznać sygnały ostrzegawcze.
Skąd pochodzi trzaskanie w stawach?
Najczęstszym powodem trzaskania w stawach jest zjawisko zwane kawitacją. W jamie stawowej, która jest wypełniona płynem stawowym, podczas szybkiego ruchu lub zmiany ciśnienia tworzą się drobne pęcherzyki gazu (najczęściej azotu i dwutlenku węgla). Gdy te pęcherzyki nagle pękają, powstaje charakterystyczny trzask. Ten proces jest całkowicie naturalny i zazwyczaj nie wiąże się z bólem ani uszkodzeniem stawu.
Ludzie często mylą ten dźwięk z tarciem kości o siebie, ale w rzeczywistości jest to zjawisko fizyczne, które zachodzi wewnątrz płynu stawowego. Podobnie jak przy otwieraniu butelki z napojem gazowanym – tam również dochodzi do nagłego uwolnienia gazu i powstaje trzaskający dźwięk.
Ciekawe jest, że po trzaskaniu nie można od razu ponownie „trzasnąć" stawem, ponieważ ciało potrzebuje kilku minut, aby w stawie ponownie zgromadziła się wystarczająca ilość gazu do nowego dźwięku. To zjawisko wspiera teorię, że jest to rzeczywiście tymczasowy proces fizyczny, a nie mechaniczne uszkodzenie lub tarcie.
Kiedy trzaskanie w stawach jest normalne?
W wielu przypadkach trzaskanie, pękanie lub strzelanie w stawach jest całkowicie normalne i nie ma powodu do obaw. Najczęściej występuje:
- przy rozciąganiu palców, nadgarstków lub kostek
- przy wstawaniu lub zmianie pozycji
- podczas ćwiczeń lub sportu, szczególnie jeśli ciało nie jest wystarczająco rozgrzane
- z wiekiem, gdy zmniejsza się elastyczność więzadeł i zmienia się struktura chrząstki
Ten nieszkodliwy typ trzaskania jest zazwyczaj bezbolesny, nie ogranicza ruchomości i nie towarzyszą mu obrzęki ani zapalenia. Wiele osób nawet celowo go poszukuje – na przykład przy „strzelaniu" palcami, co daje im uczucie ulgi. Chociaż od dawna utrzymywano pogląd, że częste trzaskanie palcami prowadzi do artretyzmu, żadna poważna badania nie potwierdziły tego mitu. Sławny amerykański lekarz Donald Unger trzaskał palcami jednej ręki każdego dnia przez 60 lat i nie zauważył żadnych różnic między rękami.
Kiedy trzaskanie może być ostrzeżeniem?
Nie każde trzaskanie lub pękanie stawów jest jednak nieszkodliwe. Jeśli dźwięk jest towarzyszy ból, obrzęk, sztywność lub ograniczenie ruchu, może to być sygnał poważniejszego problemu. Do najczęstszych przyczyn należą:
- Zużycie chrząstki (artroza) – z wiekiem lub nadmiernym obciążeniem dochodzi do stopniowego ubytku chrząstki stawowej, co może prowadzić do bolesnego tarcia kości i następującego pękania.
- Zapalenie stawów (artretyzm) – autoimmunologiczne lub infekcyjne zapalenia mogą powodować zmiany w strukturze stawowej, ból i pękanie.
- Przeciążenie lub uraz – po urazie, operacji lub nadmiernym wysiłku sportowym może dojść do zakłócenia równowagi w stawie i obecności tzw. „niestabilności", która jest często słyszalna.
- Podwichnięcia lub przeskakiwanie ścięgien – niektóre ścięgna mogą podczas ruchu przeskakiwać przez kostne wypustki, co słychać jako trzask lub pękanie.
W takich przypadkach zawsze warto skonsultować sytuację ze specjalistą – ortopedą, fizjoterapeutą lub reumatologiem. Wczesna diagnostyka może znacząco wpłynąć na przebieg i leczenie ewentualnej choroby.
Jak styl życia wpływa na ciało?
Niezdrowe nawyki, długie siedzenie lub jednostronne obciążanie ciała mogą prowadzić do przeciążenia stawów i następującego pękania. Szczególnie u osób pracujących w biurze, zwykle słychać trzaskanie przy każdym wyprostowaniu pleców lub ramion. Ciało bowiem reaguje na długotrwałą bezczynność skróceniem mięśni i zmianą napięcia w stawach, co może powodować tymczasowe zmiany w ustawieniu stawów i „odpowiedź dźwiękową".
Na drugim końcu spektrum są sportowcy – u nich trzaskanie może wystąpić w wyniku powtarzającego się obciążania niektórych stawów. Biegacze często narzekają na pękanie w kolanach, pływacy na trzaskanie w ramionach. To jednak nie oznacza, że powinni przestać uprawiać sport – często pomaga skuteczna kompensacja, rozluźnienie przeciążonych mięśni lub zmiana techniki.
Tutaj nasuwa się przykład z życia: Petra, czterdziestoletnia graficzka, zaczęła mieć podczas pracy z domu częste trzaskanie w ramieniu. Początkowo nie uważała tego za problem, ale gdy dołączył ból, skonsultowała się z fizjoterapeutą. Okazało się, że z powodu złej ergonomii siedzenia i długiego trzymania myszy dochodziło do przeciążenia mięśnia czworobocznego i przeskakiwania ścięgna przez staw ramienny. Wystarczyło kilka zmian w miejscu pracy, celowane ćwiczenia i stan znacznie się poprawił.
Jak dbać o stawy i zmniejszyć ryzyko bolesnego trzaskania?
Opieka nad stawami powinna być naturalną częścią codziennego życia, zwłaszcza jeśli pojawia się regularne trzaskanie, napięcie lub uczucie dyskomfortu w strukturach stawowych. Do utrzymania zdrowia stawów przyczynia się kilka znaczących czynników, z których jednym z najważniejszych jest dostateczna ilość ruchu, ponieważ regularna i łagodna aktywność fizyczna, taka jak chodzenie, joga czy pływanie, pomaga utrzymać stawy elastyczne i jednocześnie wzmacnia mięśnie, które chronią i stabilizują stawy.
Równie ważne jest właściwe odżywianie – stawy bowiem potrzebują takich składników odżywczych jak kolagen, witamina C, kwasy tłuszczowe omega-3 i minerały jak magnez czy cynk, które wspierają regenerację i działają przeciwzapalnie. Niezbędne jest również dostateczne nawodnienie, ponieważ płyn stawowy zapewniający płynny ruch stawów utrzymuje swoją lepkość tylko przy dostatecznym spożyciu wody. U osób z siedzącym trybem życia kluczowe jest włączenie celowanych ćwiczeń kompensacyjnych – dynamiczne rozciąganie i wzmacnianie konkretnych grup mięśniowych, które są przeciążane lub mało aktywne podczas długiego siedzenia. Kolejną ważną zasadą jest ograniczenie jednostronnego obciążenia – na przykład zmiana rąk przy noszeniu torby lub regularne zmiany pozycji podczas pracy przy komputerze.
Wypróbuj nasze naturalne produkty
Obecnie rośnie również zainteresowanie naturalnymi suplementami diety i ziołami, takimi jak kurkumina z kurkumy, która według niektórych badań wykazuje silne działanie przeciwzapalne porównywalne z klasycznymi lekami, ale bez negatywnego wpływu na organizm. Podobne działania przypisuje się również imbirze, pokrzywie lub substancji znanej jako MSM (metylosulfonylometan), które zdobywają swoje miejsce wśród naturalnych środków na wsparcie komfortu stawów dzięki swojej skuteczności i łagodności.
Co mówią eksperci?
Według Czeskiego Towarzystwa Reumatologicznego bezbolesne trzaskanie stawów jest powszechne i zazwyczaj nieszkodliwe, jeśli nie towarzyszą mu inne objawy. Zalecają jednak obserwowanie swojego ciała, zwracanie uwagi na zmiany i w razie wątpliwości kontakt z lekarzem. Jak mówi prof. MUDr. Pavel Horák, CSc.: „Ciało komunikuje się z nami na różne sposoby – jeśli zauważysz, że stawy trzaskają inaczej niż wcześniej, lub pojawia się ból, nie jest to powód do paniki. Jest to zaproszenie do tego, abyśmy zaczęli bardziej dbać o swoje ciało."
Trzaskanie w stawach może być więc tylko małym dźwiękiem, ale może być wielkim przypomnieniem tego, jak ważne jest słuchanie własnego ciała.
